Sr. Örn Bárður Jónsson
Séra Örn Bárður Jónsson sest við Gestaglugga Kirkjublaðsins í dag. Hann er fæddur á Ísafirði 1949 og útskrifaðist frá Verzlunarskóla Íslands 1969. Hann var vígður til djáknaþjónustu 1979 og lauk cand. theol.-prófi frá Háskóla Íslands 1984. Sr. Örn hefur starfað sem prestur, bæði hér heima og í útlöndum. Jafnframt hefur hann komið að ýmsum stjórnunarstörfum í þjóðkirkjunni, var til dæmis verkefnisstjóri safnaðaruppbyggingar og fræðslustjóri kirkjunnar. Honum er margt til lista lagt. Árið 1999 kom út bók eftir hann, Íslensk fjallasala, sem vakti mikla athygli. Hann hefur skrifað fjölda greina í blöð, tímarit og vefmiðla. Í frístundum sínum stundar hann vatnslitamálun. Á vefsíðu sinni www.ornbardur.com birtir hann ræður sínar og greinar ásamt hljóðupptökum.
Þrenning eða tvenning?
Ætli það þættu ekki alvarleg tíðindi, ef upp kæmi í kirkjum mótmælenda, kaþólskra og rétttrúnaðarmanna (orþódoxa), að gerð væri alvarleg atlaga að grundvallarguðfræði heillar kirkjudeildar eða jafnvel þeirra allra?
Hér á Íslandi hefur lengi tíðkast að farið sé frjálslega með heilaga þrenningu og verður að telja það alvarlegt stílbrot og bjögun á guðfræði og brenglun á sjálfri þrenningu guðdómsins.
Ótrúlegt er að hlýða á marga kennimenn kirkjunnar, karla og konur, sem kunna ekki að signa sig rétt, þrátt fyrir cand. theol. – eða meistarapróf í guðfræði, vígslu og þjónustu, jafnvel svo árum skiptir. Og ekki dugar þeim Handbók kirkjunnar, sem er kristalstær í þessu efni og þau eru skyldug að fara eftir samkvæmt vígsluheiti.
Tungumálið okkar er magnað og beiting þess er íþrótt og þar skiptir hvert orð máli, staða orðs í setningu og svo líka kommur og punktar. Málhlé geta komið á röngum stað og valdið kórvillu í öllu saman.
Leiðbeiningar Handbókar kirkjunnar frá 1981 um signingu eru svohljóðandi:
„Í nafni Guðs + föður og sonar og heilags anda.“
Hér er frumlagið klárt. Það er Guð. Og hver er þessi Guð. Hann er þríeinn, faðir, sonur og heilagur andi.
Þegar signingin er lesin, segir prestur: „Í nafni Guðs…“ – og þar á að koma málhlé á undan skilgreiningunni: hver þessi Guð sé nú eiginlega? Hann er faðir, sonur og heilagur andi.
Þegar prestar buna út úr sér signingunni og segja: „Í nafni Guðs föður + sonar og heilags anda“ – með krossi, kommu eða málhléi, á röngum stað, þá hafa þeir leyst þrenninguna upp og gert Guð tvíeinan, son og heilagan anda. Faðirinn er þar með farinn í frí eða hann er færður inn í frumlagið og þar með leystur frá hlutverki sínu og er þar með ekki með í nánari skilgreiningu á frumlaginu.
Þessi trúvilla birtist mér í enn annarri mynd í sjónvarpi nýlega þar sem ungur prestur sást skíra barn og sagði: „Ég skíri þig í nafni Guðs + sonar og heilags anda.“
Biskup þarf að ræða við þennan prest um þrenningarlærdóm kirkjunnar, nema að um hafi verið að ræða augnabliksfum, sem getur auðvitað hent þegar prestar eru að embætta og með alsjáandi og tilheyrandi kvikmyndavél yfir sér.
Kirkjan klofnaði í tvennt árið 1054, tveimur árum fyrir vígslu Ísleifs Gissurarsonar, fyrsta biskups landsins. Og sá klofningur var út af setningu í Níkeujátningunni um að heilagur andi væri útgenginn „af föður“, sem allir voru sammála um og orðinu „filioque“, á íslensku: „og syni“, sem óeining var um.
Þar með varð allt brjálað og frá þeim tíma fór Austurkirkjan heim í sína sveit með eigin sérstaka guðfræði heilags anda. Ein komma eða krosstákn sem fært er til þegar lesin er signingin, breytir þrenningunni og bjagar hana svo alvarlega að undrum sætir að þetta hafi ekki fyrr verið tekið til umfjöllunar í kirkjunni.
Kirkjan okkar leyfir graut í guðfræðilegum efnum og nú verður biskup og forysta kirkjunnar að standa í fæturna og láta guðfræði aldanna og grundvallarkenningar kirkjunnar ekki bara leysast upp í þokuslæðing og moð sem bunað er út eins og kommur og punktar séu ekki til í málinu og enginn tími til að anda nema þá á röngum stað og röngum tíma.
Í hvert sinn sem við signum okkur erum við að minna okkur á sigur Krists okkur til handa og fæðingu hins nýja manns, sem er Kristur í mér og þér.
Hvernig getum við ætlast til þess að fólk skilji það sem sagt er í kirkjum landsins, ef grundvallarhugtök og máltilfinning kennimanna er svo óskýr, sem raun ber vitni, og jafnvel kolröng á köflum?
Ég kveð ykkur, lesendur góðir, og bið ykkur að gaumgæfa þessa stuttu grein, kveð ykkur öll í nafni Guðs +
föður
og sonar
og heilags anda.
Sr. Örn Bárður Jónsson
Séra Örn Bárður Jónsson sest við Gestaglugga Kirkjublaðsins í dag. Hann er fæddur á Ísafirði 1949 og útskrifaðist frá Verzlunarskóla Íslands 1969. Hann var vígður til djáknaþjónustu 1979 og lauk cand. theol.-prófi frá Háskóla Íslands 1984. Sr. Örn hefur starfað sem prestur, bæði hér heima og í útlöndum. Jafnframt hefur hann komið að ýmsum stjórnunarstörfum í þjóðkirkjunni, var til dæmis verkefnisstjóri safnaðaruppbyggingar og fræðslustjóri kirkjunnar. Honum er margt til lista lagt. Árið 1999 kom út bók eftir hann, Íslensk fjallasala, sem vakti mikla athygli. Hann hefur skrifað fjölda greina í blöð, tímarit og vefmiðla. Í frístundum sínum stundar hann vatnslitamálun. Á vefsíðu sinni www.ornbardur.com birtir hann ræður sínar og greinar ásamt hljóðupptökum.
Þrenning eða tvenning?
Ætli það þættu ekki alvarleg tíðindi, ef upp kæmi í kirkjum mótmælenda, kaþólskra og rétttrúnaðarmanna (orþódoxa), að gerð væri alvarleg atlaga að grundvallarguðfræði heillar kirkjudeildar eða jafnvel þeirra allra?
Hér á Íslandi hefur lengi tíðkast að farið sé frjálslega með heilaga þrenningu og verður að telja það alvarlegt stílbrot og bjögun á guðfræði og brenglun á sjálfri þrenningu guðdómsins.
Ótrúlegt er að hlýða á marga kennimenn kirkjunnar, karla og konur, sem kunna ekki að signa sig rétt, þrátt fyrir cand. theol. – eða meistarapróf í guðfræði, vígslu og þjónustu, jafnvel svo árum skiptir. Og ekki dugar þeim Handbók kirkjunnar, sem er kristalstær í þessu efni og þau eru skyldug að fara eftir samkvæmt vígsluheiti.
Tungumálið okkar er magnað og beiting þess er íþrótt og þar skiptir hvert orð máli, staða orðs í setningu og svo líka kommur og punktar. Málhlé geta komið á röngum stað og valdið kórvillu í öllu saman.
Leiðbeiningar Handbókar kirkjunnar frá 1981 um signingu eru svohljóðandi:
„Í nafni Guðs + föður og sonar og heilags anda.“
Hér er frumlagið klárt. Það er Guð. Og hver er þessi Guð. Hann er þríeinn, faðir, sonur og heilagur andi.
Þegar signingin er lesin, segir prestur: „Í nafni Guðs…“ – og þar á að koma málhlé á undan skilgreiningunni: hver þessi Guð sé nú eiginlega? Hann er faðir, sonur og heilagur andi.
Þegar prestar buna út úr sér signingunni og segja: „Í nafni Guðs föður + sonar og heilags anda“ – með krossi, kommu eða málhléi, á röngum stað, þá hafa þeir leyst þrenninguna upp og gert Guð tvíeinan, son og heilagan anda. Faðirinn er þar með farinn í frí eða hann er færður inn í frumlagið og þar með leystur frá hlutverki sínu og er þar með ekki með í nánari skilgreiningu á frumlaginu.
Þessi trúvilla birtist mér í enn annarri mynd í sjónvarpi nýlega þar sem ungur prestur sást skíra barn og sagði: „Ég skíri þig í nafni Guðs + sonar og heilags anda.“
Biskup þarf að ræða við þennan prest um þrenningarlærdóm kirkjunnar, nema að um hafi verið að ræða augnabliksfum, sem getur auðvitað hent þegar prestar eru að embætta og með alsjáandi og tilheyrandi kvikmyndavél yfir sér.
Kirkjan klofnaði í tvennt árið 1054, tveimur árum fyrir vígslu Ísleifs Gissurarsonar, fyrsta biskups landsins. Og sá klofningur var út af setningu í Níkeujátningunni um að heilagur andi væri útgenginn „af föður“, sem allir voru sammála um og orðinu „filioque“, á íslensku: „og syni“, sem óeining var um.
Þar með varð allt brjálað og frá þeim tíma fór Austurkirkjan heim í sína sveit með eigin sérstaka guðfræði heilags anda. Ein komma eða krosstákn sem fært er til þegar lesin er signingin, breytir þrenningunni og bjagar hana svo alvarlega að undrum sætir að þetta hafi ekki fyrr verið tekið til umfjöllunar í kirkjunni.
Kirkjan okkar leyfir graut í guðfræðilegum efnum og nú verður biskup og forysta kirkjunnar að standa í fæturna og láta guðfræði aldanna og grundvallarkenningar kirkjunnar ekki bara leysast upp í þokuslæðing og moð sem bunað er út eins og kommur og punktar séu ekki til í málinu og enginn tími til að anda nema þá á röngum stað og röngum tíma.
Í hvert sinn sem við signum okkur erum við að minna okkur á sigur Krists okkur til handa og fæðingu hins nýja manns, sem er Kristur í mér og þér.
Hvernig getum við ætlast til þess að fólk skilji það sem sagt er í kirkjum landsins, ef grundvallarhugtök og máltilfinning kennimanna er svo óskýr, sem raun ber vitni, og jafnvel kolröng á köflum?
Ég kveð ykkur, lesendur góðir, og bið ykkur að gaumgæfa þessa stuttu grein, kveð ykkur öll í nafni Guðs +
föður
og sonar
og heilags anda.
