Þessi eilífa mynd

Sennilega hafa öll þau sem leiða hugann að trú einhverja mynd af Guði í huga sér. Þessi mynd á örugglega ýmsa sameiginlega drætti hjá mörgum. Aðrir drættir eru kannski aðeins til í huga hvers og eins og geta verið mjög persónulegir.

Kannski veltum við því fæst fyrir okkur hvað ráði mestu um þá mynd sem við höfum í huga okkar um það hver Guð sé. Hins vegar getum við sennilega öll svarað því ef við erum spurð og nefnt að líklega hafi fyrstu drættir myndarinnar af Guði verið dregnir í uppeldi. Stundum eru þessir drættir kallaðir barnatrú og mörg okkar telja sig vel stödd að búa að þeirri trú og hirða lítt um þau pensilför sem aðrir vilja bæta í þá mynd síðar. Gengur trúin enda ekki svo dæmalaust vel upp í huga barnsins sem skynjar heiminn sem ævintýri þar sem allt getur gerst? Þar sem tíminn er nánast ekki til nema þá eins og stór móleitur pollur til að skvampa í af hjartans lyst.

Enginn tími hefur sótt eins hart að mönnunum með myndum eins og sá sem við nú lifum. Sumir telja jafnvel augað vera ofmettað og að myndáreitið sé ekki ósvipað ofgnótt efnislegra gæða sem nútímamaðurinn er hvattur í tíma og ótíma til að afla sér. Vesturlandabúinn sé ekki einasta ofalinn hvað fæðu snertir heldur og myndir – það ku víst vera reyndar margt annað athugavert við þann góða búa.

Á jólum horfum við á gamla mynd sem sýnir okkur hvernig Guð kom inn í heiminn. Þessa mynd þekkjum við og hún vekur ýmsar tilfinningar. Þetta er í raun og veru ákaflega einföld mynd sem ber nú ekki með sér ofgnótt efnislegra gæða heldur miklu fremur jafnvægi og sátt. Í huga fullorðnu manneskjunnar með barnstrúna býr hún yfir andlegum auði.

Fátækir fjárhirðar eru úti í haga og englar birtast af himnum ofan. Hirðunum er stefnt til Betlehem og í hvert sinn sem sagan er sögð slæst áheyrandinn með barnstrúna í för með þeim að jötunni þar sem barnið hvílir öruggt. Og foreldrar þess standa þar hjá. Yfir myndinni hvílir ákveðið umkomuleysi en þó jafnframt öryggi. Jólin fjalla um þessa mynd; á jólum er sungið um hana og fögnuður ríkir.

Þessi mynd er í hugum margra jólin. Og það skiptir engu máli þó svo allt hafi verið með öðrum hætti í raun og veru. Myndin sýnir nefnilega barnsveruleikann og guðsveruleikann.

Þessi mynd af komu Guðs í heiminn er ólík þeirri mynd sem við sjáum t.d. á föstudeginum langa. Þar sem sterkir litir átaka og þjáninga fylla myndflötinn. Sú mynd er óralangt frá hugljúfri mynd jólanna þar sem mjúk kyrrð svífur yfir vötnum og djúpt pensilfar friðar grípur augað.

En báðar myndirnar tala á sinn hátt til okkar og þess vegna lifa þær. Þó er líklegt að þær skjótist ekki ætíð fram þegar við hugsum um Guð. Báðar byggja þær að sönnu á fornum frásögum sem skráðar voru í ákveðnum tilgangi. Margir telja þær góðar svo langt sem þær ná en ekki nægja þegar rætt er um hver Guð sé og hugsað um hann. En sögur ná ætíð til manna vegna þess að manneskjan veit af langri reynslu að þær geta flutt djúpan sannleika enda þótt uppruni þeirra kunni að vera óljós.

Kristin trú talar ekki um Guð í heimspekilegum hugtökum heldur í frásögum sem geta haft djúp áhrif á manneskuna. Trúin talar í sögum sem færa okkur ákveðinn boðskap. Þessar frásagnir er hægt að túlka á ýmsan hátt og sumar túlkanir hafa reyndar hlaupið í farveg dularfullra kenninga sem oft hafa orðið bitbein manna. Sumar túlkanir og kenningar hafa jafnvel orðið svo flóknar að segja má að þær hafi stolið fagnaðarerindinu um stundarsakir ef þær ná að dáleiða þau sem í þær rýna.

En mynd jólanna blasir við okkur nú eins og svo oft áður. Hverju og einu okkar er boðið að túlka hana og skilja. Horfa og finna ilm hennar. Nærtækasta spurningin er sú hvaða þýðingu hún hafi hugsanlega fyrir okkur. En við verðum líka að gæta að því að þessi mynd sem jólin færa okkur er í raun og veru eitt myndskeið úr mikilli sögu. Þess vegna verðum við að skoða og túlka mynd jólanna út frá heildarmyndinni – allri sögunni. Dirfska barnsins í barnatrúnni kemur okkur þar kannski til hjálpar: allt er í hendi þess sem gaf. Hversdagssagan færir okkur skottur og skjóður, sýkla og veirur, og góðar manneskjur – ekkert er í sjálfu sér augljóst en við lifum af. Guðssamfylgd á hverjum degi er öruggur félagsskapur eins og hver nýr morgunn. Öll veröldin ilmar í kringum okkur.

Trú okkar, sterk eða veik (hvert og eitt okkar skrifar innihaldslýsinguna), er sem sé andleg næring sem veitir styrk til að lifa í rámum og heilögum hversdeginum og rétta öðru fólki hjálparhönd í lífinu. Hún verður sem stjarna er vísar veg að fjárhúsi hjartans þar sem Guð horfist í augu við okkur. Við höfum slegist í för með vitringum, fjárhirðum og jarmandi hjörð þeirra, sem og syngjandi englum. Góður ferðahópur undir traustri leiðsögn, eins og sagði í ferðabæklingnum, gististaður óákveðinn. Samt er allt í öruggum höndum.

Eru það ekki nokkuð góð jól?

Gleðileg jól!